LESMODULE: Een oceaan vol plastic
Een oceaan vol plastic
Plastic is een product dat niet weg te denken is uit ons leven. Het is een stof met zeer veel toepassingen waardoor men het ook vaak als wegwerpproduct gebruikt. Via een aantal opdrachten en proeven (links van deze pagina) willen we leerlingen laten kennismaken met de eigenschappen van plastic of met de milieuproblemen hieraan gelinkt. Als leerkracht kan je een bepaalde invalshoek kiezen (biologie, chemie, fysica, aardrijkskunde, wiskunde) om dit onderwerp te bespreken. De proeven staan dus los van elkaar.
Onderstaand document biedt alle achtergrondinfo voor de leerkracht en geeft aan welke proeven je kan uitvoeren. De werkbundel voor de leerlingen alsook de ingevulde versie voor de leerkrachten is voor elke proef afzonderlijk beschikbaar.
In het artikel De zin en onzin van bioplastic (Testerep Magazine) wordt nog verder ingegaan op deze problematiek.
Achtergrondinfo 'Een oceaan vol plastic'
Plasticvrije cosmetica
Wist je dat sommige verzorgingsproducten kleine stukjes plastic bevatten? Waterzuiveringsstations houden die microplastics slechts gedeeltelijk tegen dus die komen in de oceaan terecht.
Hier vormen ze een bedreiging voor het zeeleven én ze komen ook op ons bord terecht. In deze opdracht gaan leerlingen na of hun verzorgingsproducten microplastics bevatten.
Met de recepten in bijlage kunnen leerlingen plasticvrije cosmetica maken!
Beeld: Shutterstock
Kaartoefening
In 1992 vertrok het containerschip ‘Ever Laurel’ vanuit Hongkong richting Tacoma, Washington. Het schip kwam in de Pacifische Oceaan in een zware storm terecht en verloor o.a. een container met 28.800 badspeelgoedjes. Later zouden we ze leren kennen als de ‘Friendly Floatees’. De container ging open, het badspeelgoed kwam vrij en begon aan een tocht in de oceaan.
In deze opdracht reconstrueren leerlingen de afgelegde weg van de Friendly Floatees. Meer achtergrond over de tocht van deze badeendjes vind je in dit artikel uit Testerep Magazine.
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor leerlingen alsook de nodige bijlagen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
© Russell Throw
Met dank aan geografe Britt Lonneville voor de waardevolle input.
Densiteit bepalen van plastic
Je kunt verschillende soorten plastic recycleren. Als we erin slagen de dichtheid of densiteit van een plastic te bepalen, kunnen we mogelijk achterhalen om welk type plastic het gaat en of het kandidaat is voor recyclage.
(Relatieve) densiteit is een van de meest gebruikte eigenschappen om een stof te identificeren. We stellen twee verschillende experimenten voor die hiervan gebruik maken.
In experiment a gaan leerlingen indirect de densiteit van het plastic bepalen. Ze starten met een proefbuis met gedestilleerd water. Zinkt het plastic, dan verhogen ze de densiteit van de vloeistof. Drijft het plastic, dan verlagen ze de densiteit van de vloeistof. Wanneer het plastic 'zweeft' in de vloeistof, hebben beide een gelijke densiteit en bepalen ze de densiteit van de vloeistof.
In experiment b gaan leerlingen de densiteit van plastic inschatten door het in verschillende vloeistoffen met gekende densiteit te brengen en te observeren of het drijft, zweeft of zinkt.
Experiment a en b staan los van elkaar. Als leerkracht kan je voor één van beide experimenten kiezen.
Bekijk de gefilmde experimenten hieronder en download de ingevulde leerkrachtenversies en de werkbundels voor de leerlingen.
Experiment a: Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Experiment a: Werkbundel voor leerlingen
Experiment b: Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Wiskundige beweging van plastic in de oceaan
Waarschijnlijk ken je Boyan Slat wel, de jonge Nederlandse uitvinder die met zijn project The Ocean Cleanup 90% van het drijvend plastic in de oceaan wil opruimen. Zijn systeem bestaat uit 1 tot 2 kilometer lange drijvende buizen waaronder netten hangen. Misschien vraag je je wel af waar hij die installaties in de oceaan plaatst? Op een willekeurige plaats? Vast niet!
In deze opdracht onderzoeken leerlingen hoe we stromingen wiskundig kunnen modelleren en hoe deze modellen kunnen voorspellen waar het plastic afval zich zal opstapelen.
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Deze opdrachten werden ontwikkeld binnen de ‘Wiskunnend Wiske Wedstrijd’ (VUB) en werden in de finale voorgeschoteld aan knappe wiskundekoppen.
Prof. Ingrid Daubechies is de bedenker van de wedstrijd en werkt hiervoor samen met prof. Ann Dooms en dr. Pattie Maes.
Deze opdracht werd verder uitgeschreven met de hulp van wiskundeleerkrachten Karel Van Parys en Liselot Bouserie (Sint-Lodewijkscollege, Brugge).
Microplastics uit cosmetica filteren
Wist je dat sommige verzorgingsproducten kleine stukjes plastic bevatten? Waterzuiveringsstations houden die microplastics slechts gedeeltelijk tegen dus die komen in de oceaan terecht.
Hier vormen ze een bedreiging voor het zeeleven én ze komen ook op ons bord terecht. In deze opdracht gaan leerlingen na of hun verzorgingsproducten microplastics bevatten.
Bekijk het gefilmde experiment hieronder en download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor de leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Een polymeer maken
Leerlingen ondervinden tijdens dit experiment dat een verandering in de structuur van een molecule kan leiden tot andere fysische eigenschappen. Wanneer je borax toevoegt aan een PVAc-polymeer, linken de boraxmoleculen de polymeren aan elkaar tot een groter polymeer met een vastere textuur (slijm). Analoog aan het maken van plastic als vaste stof uit vloeibare olie.
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor de leerlingen.
Milieu-effect van peuken
Een aanzienlijk deel van het plasticafval op strand bestaat uit sigarettenpeuken. Onder invloed van UV-licht vallen die over een tijdspanne van 12-15 jaar uiteen in steeds kleiner wordende stukjes. Daarnaast zitten de filters volgestouwd met duizenden chemische stoffen, die achterblijven na het roken. Stoffen zoals arseen, lood en koper lossen op in water en komen zo in de bodem, rivieren en oceaan terecht.
Voer drie eenvoudige proefjes uit die aantonen dat die chemische stoffen schadelijk kunnen zijn voor organismen die leven in de bodem, in zoetwater en in zoutwater.
Bekijk het gefilmde experiment hieronder en download meer informatie.
Extra informatie voor leerkrachten
Bioplastic maken
Tegenwoordig treffen we ook meer en meer ‘bioplastics’ aan. Deze term gebruiken fabrikanten zowel voor ‘biobased’ als voor ‘biodegradeerbaar’ plastic, nochtans twee verschillende zaken. Verwarrend! Meer informatie over de zin en onzin van bioplastic, is te vinden in dit artikel uit Testerep Magazine.
Laat leerlingen meer leren over het verschil tussen beide types bioplastic en maak er zelf in de les.
Bekijk het gefilmde experiment hieronder en download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor de leerlingen.
In het artikel De zin en onzin van bioplastic (Testerep Magazine) wordt nog verder ingegaan op deze problematiek.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Afbraaksnelheid van bioplastic nagaan
Tegenwoordig treffen we ook meer en meer ‘bioplastics’ aan. Deze term gebruiken fabrikanten zowel voor ‘biobased’ als voor ‘biodegradeerbaar’ plastic, nochtans twee verschillende zaken. Verwarrend!
In dit experiment gaan leerlingen na of deze bioplastics effectief beter zijn voor het milieu, iets wat de term ons alleszins wil laten geloven. Het klinkt alsof bioplastic ook automatisch biodegradeerbaar is, afbreekbaar door schimmels en bacteriën tot de afzonderlijke bouwstenen of atomen. Maar is dat wel zo?
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor de leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
.jpg)
Afval verzamelen op het strand
Hoewel onze stranden niet tot de meest vervuilde ter wereld horen, is bij ons het afvalprobleem ook niet gering. Naar schatting spoelt er jaarlijks zo'n 64.000 kg afval aan op onze stranden. Dat is zowel afkomstig van strandgebruikers als uit zee. Ontdek met jouw klas welk afval zoal aanspoelt en waar dit afval vandaan komt.
Download de ingevulde leerkrachtenversie van de opdracht hieronder alsook de werkbundel voor de leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Foto: Jimmy Kets
Degradatietijden van afval
Het probleem met plastic in het milieu is de persistentie ervan. Plastic breekt onder invloed van golven en UV-straling traag maar zeker op in steeds kleiner wordende stukjes (microplastics), zonder evenwel te verdwijnen. Afbraaktijden zijn sterk afhankelijk van het soort plastic.
Sorteer met jouw leerlingen afval op basis van materiaalsoort en laat hen nadenken over de afbreektijd van elk type afval.
Download de ingevulde leerkrachtenversie van de opdracht hieronder alsook de werkbundel voor de leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Infografiek: NOAA
Microplastics in zand
Onder invloed van UV-licht en golfwerking, worden grote stukken plastic in de oceaan opgebroken tot steeds kleinere stukjes, zogenaamde microplastics. Deze komen ook rechtstreeks in het milieu terecht, o.a. via het wassen van synthetische kledij, cosmetica en de slijtage van rubberen autobanden. In dit experiment scheiden we kleine stukjes plastic en zand. Hiervoor maken we gebruik van een oplosvloeistof met een grotere dichtheid dan de plasticdeeltjes zodat deze naar boven komen drijven.
Bekijk het gefilmde experiment hieronder en download de werkbundel voor de leerlingen.
