Soorten-verschuiving
Verandere klimaatomstandigheden zetten soorten ertoe aan zich te verplaatsen of anders te gaan gedragen. Dat leidt tot duidelijk waarneembare verschuivingen in de mariene ecosystemen, met zowel kwalijke als gunstige gevolgen. Het is niet uitgesloten dat de huidige klimaatverandering in staat is om de mariene ecosystemen zoals we die nu kennen drastisch te veranderen, met directe gevolgen voor de rol die de oceaan nu voor de mens vervult.
Experimenten/opdrachten voor de leerlingen worden aangeduid met 
. Deze omvatten zowel (labo-) experimenten, theoretische opdrachten als (reken)oefeningen. Op die manier verwerven leerlingen actief inzicht. De werkbundel voor de leerlingen alsook de ingevulde versie voor de leerkrachten is voor elke proef afzonderlijk beschikbaar.
Elke opdracht vertrekt vanuit een andere soort wetenschappelijke data:
- - Veranderend voedselweb: voedselweb / verhoudingskaarten / abundantiekaarten
- - Verspreiding van soorten: verspreidingskaarten / grafiek
- - Bodemvissen: verspreidingsgrafiek
- - Wenkkrab: habitatanalyse via foto's / watertemperatuur
- - Dieren volgen: IT-opdracht
Onderstaand document biedt alle achtergrondinfo voor de leerkracht.
Achtergrondinfo 'Soortenverschuiving'
Je kan er ook meer over lezen in dit artikel in de nieuwsbrief van het VLIZ: Klimaat(uit)schuivers in de Noordzee.
Ook voor de Nederlandse en Belgische kust is de bruinvis (Phocoena phocoena) opnieuw een vaste verschijning. © Ecomare
Veranderend voedselweb
De stijgende temperatuur van het water zorgt ervoor dat heel wat mariene soorten noordwaarts migreren, op zoek naar kouder water. Het verspreidingsgebied van het roeipootkreeftje (Calanus finmarchicus) is de laatste jaren al zo'n 1.000 km noordwaarts opgeschoven. Aangezien plankton de basis vormt van een marien voedselweb, blijven gevolgen niet uit.
Leerlingen krijgen in deze oefeningen inzicht in dit probleem, door te werken met
- (1) veranderende voedselwebben
- (2) verhoudingskaarten / abundantiekaarten (uitbreidingsoefening)
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten (1)
Werkbundel voor leerlingen (1)
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten (2)
Werkbundel voor leerlingen (2)
Planktonstaal uit het Kanaal met roeipootkreeftjes en larven van een krab. (© VLIZ)
Verspreiding van soorten
Soorten migreren alsmaar noordelijker ten gevolge van de klimaatopwarming.
In deze opdracht interpreteren leerlingen wetenschappelijke data op verschillende manieren, door middel van een:
- verspreidingskaart
- grafiek
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Werkbundel voor leerlingen
De noordzeegarnaal gaat er de laatste jaren sterk op achteruit aan onze kust. (© VLIZ)
Verspreiding bodemvissen
Leerlingen bestuderen de verspreiding van bodemvissen in respons tot stijgende watertemperaturen, aan de hand van een rapport van de European Environment Agency.
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Werkbundel voor leerlingen
De Engelse poon (Chelidonichthys cuculus): een bodemvis (© WORMS)
Verschuiving van soorten: de wenkkrab
Naarmate de wereldwijde klimaatverandering aanhoudt, kunnen soorten die hun verspreidingsgebied uitbreiden negatieve gevolgen hebben voor het voedselweb en het volledige ecosysteem.
In deze opdracht ligt de focus op de Atlantische moeraswenkkrab (Uca pugnax). Aan de hand van habitatobservaties (via foto's) en analyse van de watertemperatuur gaan leerlingen na of en hoe de condities voor de krab geëevolueerd zijn.
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor leerlingen. De data zijn te vinden op het einde van leerkrachtenbundel.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Werkbundel voor leerlingen
Wenkkrab © David Johnson
Dieren volgen
Om migraties van soorten te besturen, hebben wetenschappers data nodig over die soorten. Het ‘Continuous Plankton Recorder’ monitoringprogramma doet dat al sinds de jaren ’30 met plankton. Op een waterdiepte van 10 m filtert een langzaam bewegende zijden band het plankton uit het water. Men bewaart de zijde en het plankton in een opslagtank met formol, tot de analyse in het labo.
Ook grotere zeedieren worden gemonitord, maar dan op een andere manier, nl. met elektronische tags. Er bestaan verschillende soorten tags: sommige worden uitwendig aangebracht, andere in het lichaam van het dier. Het ‘Global Tagging of Pelagic Predators’ programma tagt migrerende soorten om beter te begrijpen hoe hun gedrag beïnvloed wordt. De tags onthullen onder meer waar en wanneer de dieren reizen, hoe snel ze zich voortbewegen en hoe diep ze zich bevinden.
In onderstaande opdracht kunnen de leerlingen zelf een groot zeedier volgen.
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor leerlingen.
Ingevulde werkbundel voor leerkrachten
Werkbundel voor leerlingen
Vrouwelijke zee-olifant met een CTD-SRDL (Conductivity-Temperature Depth Satellite Relay Data Logger) tracker. (© Lars Boehme, University of St Andrews)
