LESMODULE: Overleven in de diepzee: Bioluminescentie
Bioluminescentie
Kennismaking
Chemo-luminescentie
Bioluminescentie
In de diepzee moeten organismen aangepast zijn aan een enorme druk, koude watertemperaturen en pikdonkere omstandigheden. Een partner of voedsel vinden is allerminst evident. En overal loert gevaar.
In een dergelijke omgeving maken heel wat organismen zélf licht, we noemen ze bioluminescente organismen. Dit is een samentrekking van het Griekse woord bios (levend) en het Latijnse woord lumen (licht), en betekent ‘uitstralen van licht door een levend wezen’, letterlijk ‘levend licht’.
Onderstaand document biedt alle achtergrondinfo rond bioluminescentie voor de leerkracht. De werkbundel voor de leerlingen alsook de ingevulde versie voor de leerkrachten is voor elke opdracht afzonderlijk beschikbaar.
In het overgrote deel van de oceaan is het pikdonker. Alleen in de bovenste 100-200 meter kan zonlicht doordringen. In diepere lagen vormen organismen die zelf licht uitstralen, bioluminescente organismen, de enige lichtbron. Die wezens produceren licht o.a. als lokmiddel voor een prooi of partner of als verdedigingsmechanisme tegen belagers.
Met deze opdrachten maken leerlingen kennis met het fenomeen bioluminescentie. Ze kunnen de opdrachten afzonderlijk van elkaar maken.
- Opdracht 1: Inleiding: glowsticks (theoretisch)
- Opdracht 2: Invloed van temperatuur op reactiesnelheid (experiment)
- Opdracht 3: De 'glowsticks van de natuur': bioluminescentie (theoretisch + spelvorm)
Download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor de leerlingen. De woordslang is ook apart downloadbaar.
In de diepzee gebruiken organismen bioluminescentie voor uiteenlopende redenen: niet enkel als uitnodiging om te paren, maar ook om te jagen, om zich te verdedigen, of om zich te beschermen tegen vijanden. Hoe vreemd dit laatste ook klinkt: verdediging tegen belagers staat op nummer één als drijfveer voor bioluminescentie. Misschien heb je op het einde van een relatief warme en rustige voorjaarsdag wel al eens blauwe lichtflitsen gezien in de golven of voor de boeg van een schip? Een betoverend schouwspel van de planktonsoort zeevonk (Noctiluca scintillans) die korte en plotse lichtflitsen produceert om mogelijke predatoren in verwarring te brengen.
Deze prachtige blauwe gloed kunnen we creëren in het labo. De lichtuitstraling zelf is een chemoluminescentie-experiment. Bij de oxidatie van luminol komt nl. licht vrij. We maken een alkalische luminoloplossing en een ijzer(III)oplossing die we samenvoegen in een donker hoekje. Magie verzekerd!
Bekijk het gefilmde experiment hieronder en download de ingevulde leerkrachtenversie en de werkbundel voor de leerlingen.
