Voedselweb in verandering
Top down controle in het voedselweb, zonder en met orka's
Alles in een ecosysteem staat met elkaar in verband. Wat gebeurt er als een van de schakels uit de voedselkringloop verandert? Krijgen de organismen die een trofisch niveau hoger staan dan nog wel voldoende voedsel? En wat gebeurt er met hun prooi die plots minder bejaagd wordt? De gevolgen van een verandering in de voedselkringloop laten zich snel voelen. Er vindt een trofische cascade plaats, een soort domino-effect dat door de opeenvolgende trofische niveaus wordt doorgegeven.
Laat ons dit illustreren met een eenvoudig voorbeeld uit Californische wateren: orka eet zeeotter, zeeotter eet zee-egel, zee-egel eet kelp (een bruinwier). Zonder de orka zijn er meer zeeotters. Dit betekent een daling van het aantal zee-egels en een verhoging van de hoeveelheid kelp. In dit voorbeeld beïnvloedt de orkapopulatie het hele voedselweb. Elke wijziging in de populatie van de predatoren heeft een direct invloede op zijn prooien. Wanneer predatoren de populaties van hun prooien onder controle houden, noemen we dit top-down controle.
Mocht het kelp aangetast worden door een ziekte, vindt er een omgekeerd effect plaats wat we bottom-up controle noemen. In dat geval bepaalt de hoeveelheid prooi hoeveel predatoren er zijn. Vaak bepalen abiotische factoren zoals de aan- of afwezigheid van nutriënten of zonlicht de productiviteit van bepaalde wateren. Wanneer men in de landbouw te veel meststoffen gebruikt, belandt het teveel aan nitraten en fosfaten in de bodem en uiteindelijk in zee. Algen zijn verzot op dit teveel aan nutriënten in het kustwater waardoor we een heuse algenbloei krijgen. Bij verdergaande eutrofiëring domineren algen het water. Ze zorgen ervoor dat andere planten door lichtgebrek niet meer kunnen groeien. Bij afbraak van de algen verbruiken de reducenten ook meer zuurstof dan voorhanden waardoor er in zee zuurstofloze plaatsen kunnen ontstaan, wat nadelig is voor al het leven in het water.
De les die we kunnen trekken is dat er uiterst voorzichtig moet omgegaan worden met ingrepen in het ecosysteem. De gevolgen zijn immers verstrekkend en zeer moeilijk te voorspellen omdat alles zo nauw met elkaar verbonden is en de zee een open ecosysteem is....
Eutrofiëring in het voedselweb, Bottom-upcontrole